Po traumie lub wyjątkowo stresującym wydarzeniu często spotykane jest odczucie odrętwienia emocjonalnego, czasami z towarzyszącym poczuciem izolacji lub odłączenia. Inne przeżycia i schorzenia oraz niektóre leki mogą również powodować odrętwienie emocjonalne. Osoba emocjonalnie odrętwiała nie odczuwa radości ani smutku. Normalne wahania emocji zostają zredukowane do linii prostej, a świat nabiera nudnego, wyciszonego charakteru. Dla niektórych może to być nie do zniesienia. Na szczęście odrętwienie emocjonalne jest zwykle tymczasowe – i można je leczyć.

Czym jest odrętwienie emocjonalne?

Odrętwienie emocjonalne, czasami określane jako otępienie afektywne, to stan, w którym dana osoba nie potrafi odczuwać, ani wyrażać emocji. Nie jest to schorzenie, które można zdiagnozować klinicznie, chociaż może być objawem depresji, zespołu stresu pourazowego (PTSD) lub innego schorzenia klinicznego. Niektórzy ludzie doświadczający emocjonalnego odrętwienia opisują je jako podobne do zawieszenia w próżni lub życia jako robot. Może to sprawić, że świat będzie wydawał się nierealny i doprowadzić do odczucia oderwania od otoczenia i ludzi wokół.

Objawy odrętwienia emocjonalnego obejmują

• Brak dostępu do uczuć i emocji – niemożność czucia się szczęśliwym czy smutnym
• Uczucie odłączenia, zarówno od własnego ciała i myśli, jak i od świata zewnętrznego
• Poczucie przygnębienia, zarówno emocjonalnego, jak i fizycznego, brak energii i entuzjazmu do czegokolwiek
• Trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi i reagowaniu na sygnały społeczne i emocjonalne
• Brak zainteresowania zajęciami, które wcześniej sprawiały przyjemność
• Wycofanie się i chęć przebywania w samotności

Co powoduje odrętwienie emocjonalne?

Odrętwienie emocjonalne może mieć wiele przyczyn, w tym

• Depresja – Chociaż depresja jest często kojarzona z uczuciem smutku, może być również doświadczana jako przytępienie emocji i poczucie pustki. Osoby z odrętwieniem emocjonalnym mogą nie uważać depresji za przyczynę odrętwienia, ponieważ nie czują się nieszczęśliwi.
• Niepokój – Ekstremalny niepokój, napad paniki lub zaburzenia lękowe mogą sprawić, że dana osoba poczuje się emocjonalnie odrętwiała.
• Przytłaczający stres – Emocjonalne odrętwienie i oderwanie mogą być mechanizmami radzenia sobie z ekstremalnym stresem. Trauma, wyczerpanie i wypalenie mogą powodować odrętwienie emocjonalne.
• Zespół stresu pourazowego (PTSD) – Odrętwienie emocjonalne może być objawem PTSD – jednym ze sposobów, w jaki ciało i umysł unikają uczuć i bólu związanego z minioną traumą.
• Przemoc – Przemoc psychiczna, fizyczna i emocjonalna wiążą się z odrętwieniem emocjonalnym. Oderwanie się i tłumienie uczuć może funkcjonować jako tarcza ochronna.
• Smutek – Intensywny smutek może spowodować, że dana osoba oderwie się od swoich emocji. Może się to zdarzyć, gdy umrze ukochana osoba lub w odpowiedzi na śmiertelną diagnozę.
• Leki – Leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe mogą sprawić, że dana osoba poczuje się emocjonalnie odrętwiała. Kiedy tak się dzieje, ważna jest ścisła współpraca z lekarzem przepisującym. Dostosowanie dawki lub zmiana leków zwykle przywraca normalny zakres emocji.
• Nadużywanie substancji psychoaktywnych – Alkohol, konopie indyjskie, opioidy, LSD (dietyloamid kwasu lizergowego) i inne substancje mogą tłumić emocje, powodować poczucie oderwania i zmniejszać motywację do angażowania się w czynności wcześniej sprawiające przyjemność.

Inne schorzenia psychiczne związane z odrętwieniem emocjonalnym obejmują schizofrenię, zaburzenia osobowości typu borderline (BPD) i zespół depersonalizacji-derealizacji.

Jak leczyć odrętwienie emocjonalne

Odrętwienie emocjonalne samo w sobie nie jest schorzeniem. To objaw. Można go jednak leczyć, co pozwala przynieść natychmiastową ulgę i zmniejszyć ryzyko nawrotu. Pierwszym krokiem do przezwyciężenia odrętwienia emocjonalnego jest zidentyfikowanie i leczenie przyczyny podstawowej.

Lekarz, terapeuta lub psychiatra może pomóc w postawieniu diagnozy, zadając pytania pozwalające zrozumieć, kiedy pojawiło się uczucie odrętwienia emocjonalnego, co powoduje nawroty i co poza tym dzieje się w życiu pacjenta. Związki niedostrzegalne dla pacjenta mogą stać się wyraźniejsze podczas takich rozmów terapeutycznych. Metody leczenia emocji z profesjonalną pomocą obejmują:

• Leki –Lekarz może zdiagnozować związek między odrętwieniem emocjonalnym a zażywanym lekiem. Jeśli tak jest, zmiana leku może być wszystkim, co potrzebne do przywrócenia normalnego stanu emocjonalnego. Lekarz może ewentualnie przepisać lek przeciwdepresyjny lub przeciwlękowy w ramach leczenia zdiagnozowanej depresji lub zaburzeń lękowych, które mogą powodować odrętwienie emocjonalne.
• Terapia rozmową – Zrozumienie i skorygowanie innych przyczyn odrętwienia emocjonalnego może wymagać więcej pracy. W terapii rozmową lub inaczej psychoterapii prowadzone są z terapeutą zdrowia psychicznego lub psychiatrą rozmowy wyjaśniające i skoncentrowane na rozwiązaniach problemu. Podczas tych sesji konwersacyjnych pracuje się nad zrozumieniem źródła lęku, traumy lub blokad emocjonalnych i przedstawia się skuteczne narzędzia radzenia sobie z nimi. Różnorodne podejścia do terapii rozmową mogą okazać się skuteczne w usuwaniu różnych przyczyn emocjonalnego odrętwienia:
• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomaga zidentyfikowac niepożądane wzorce myślenia i zachowania oraz zastąpić je wzorcami zdrowszymi i bardziej produktywnymi. Ćwiczenia pomagają nauczyć się nowych emocjonalnych reakcji na sytuacje lub myśli, które obecnie powodują wyłączenie emocji.
• Terapia akceptacji i zaangażowania (ACT) uczy pacjenta wykorzystywać uważność do identyfikowania, akceptowania i pełniejszego doświadczania własnych uczuć i emocji. ACT może stanowić drogę do większego zaangażowania i nadania życiu większego sensu.
• Terapia somatyczna koncentruje się na połączeniu umysłu z ciałem, lecząc objawy i skutki traumy, smutku, zespołu stresu pourazowego i innych problemów ze zdrowiem psychicznym, które mogą powodować emocjonalne odrętwienie.

Gdy pacjent otrzymuje profesjonalną pomoc lub jeśli przyczyny odrętwienia emocjonalnego są dla pacjenta jasne i jest w stanie sobie z nimi poradzić, można wprowadzić zmiany w stylu życia, aby poprawić zdrowie psychiczne i emocjonalne:

• Pielęgnuj swoją sieć wsparcia społecznego. Zwróć się do osób bliskich, aby uzyskać wsparcie, wskazówki i zachętę. Rozmowa o tym, czego doświadczasz, może przynieść ulgę. Same relacje społeczne mogą również wywoływać pozytywne uczucia. Możesz także skontaktować się z doradcą duchowym lub dołączyć do grupy wsparcia czy forum internetowego.
• Bądź aktywny fizycznie. Ruch to świetna terapia na stres i niepokój. Może również poprawić nastrój i zmniejszyć objawy depresji.
• Śpij dużo. Niektóre stany powodujące odrętwienie emocjonalne, takie jak depresja, lęk i zespół stresu pourazowego, mogą zakłócać sen w nocy, ale postaraj się spać codziennie siedem godzin lub więcej. Zastosuj regularną rutynę przed snem. Po południu i wieczorem unikaj środków pobudzających, takich jak kofeina lub nikotyna.
• Unikaj stresu. Zidentyfikuj źródła stresu w swoim życiu i zrób wszystko, aby je zminimalizować. Naucz się rozpoznawać oznaki stresu; ogranicz ich skutki za pomocą technik radzenia sobie ze stresem, takich jak głębokie oddychanie i uważność.
• Powróć do czynności, które lubisz. Zmuś się do spędzania czasu na czynnościach, które kiedyś sprawiały Ci przyjemność, nawet jeśli nie dają Ci już tyle przyjemności i satysfakcji, co kiedyś. Zaniechanie tych czynności może sprawić, że poczujesz się gorzej, a Twoje życie stanie się bardziej puste.
• Zmień stare przyzwyczajenia. Spróbuj czegoś nowego. Wstawaj godzinę wcześniej i idź na spacer, gdy na dworze robi się jasno. Wybierz inną drogę do pracy lub sklepu. Znajdź nowy sposób na przyrządzanie ulubionych potraw. Zajmij się tworzeniem czegoś. Naucz się dokonywać drobnych napraw w domu. Zmiana przyzwyczajeń, nawet niewielka, może pomóc przywrócić Twojemu życiu trochę koloru i uczynić je bardziej interesującym.