Pesten en cyberpesten zijn geen nieuwe fenomenen, maar hebben door de opkomst van technologie en sociale media een nieuwe dimensie gekregen. Een leerling wordt slachtoffer van pesten wanneer hij of zij herhaaldelijk te maken krijgt met verbaal, psychologisch of fysiek geweld door andere leerlingen. Dit kan zich uiten in de vorm van scheldwoorden, uitsluiting, fysieke agressie of zelfs diefstal.
Cyberpesten is een meer recente vorm van pesten, die is ontstaan met de opkomst van internet en sociale media in de jaren 1990 en verder is geëvolueerd met de komst van smartphones. Cyberpesten omvat doelbewuste, agressieve handelingen via elektronische communicatiekanalen, zoals het verspreiden van geruchten, beledigingen, bedreigingen of gênante foto’s.
In België zijn de gevolgen van pesten en cyberpesten zorgwekkend:
• Psychologisch: gevoelens van isolatie, angst, depressie, zelfmoordgedachten of zelfs suïcidaal gedrag.
• Fysiek: slapeloosheid, buikpijn, eetstoornissen en andere psychosomatische klachten.
• Academisch: schooluitval, spijbelen, en zelfs volledige deschooling.
• Sociaal: agressiviteit, terugtrekking, en spanningen binnen de familie.
Volgens een rapport van Unia en Child Focus ervaart 1 op de 5 jongeren in België pesten en meldt 15% van de jongeren tussen 11 en 17 jaar slachtoffer te zijn geweest van cyberpesten.
De impact van technologie op sociale interacties
Hoewel digitale technologie communicatie eenvoudiger maakt, kan het ook negatieve effecten hebben op de kwaliteit van menselijke relaties. Voor jongeren kunnen sociale media zowel een middel zijn om connecties te maken als een bron van kwetsbaarheid. Vriendschappen ontstaan en verdwijnen snel, afhankelijk van likes, emojis en online interacties. Dit kan leiden tot gevoelens van onzekerheid en oppervlakkige relaties.
Bij cyberpesten is er geen veilige plek meer; het geweld volgt het slachtoffer overal dankzij mobiele apparaten en sociale netwerken. Denk bijvoorbeeld aan:
• Het hacken van een account en verspreiden van persoonlijke gegevens.
• Het verspreiden van beledigingen of geruchten die duizenden mensen in korte tijd bereiken.
• Het aanmoedigen van groepsgedrag tegen een individu, wat extra druk op het slachtoffer legt.
Wettelijke bescherming in België
In België is pesten sinds 2022 opgenomen in het strafwetboek. Cyberpesten wordt beschouwd als een strafbaar feit en kan leiden tot gerechtelijke vervolging. Maar ondanks deze wettelijke stappen, blijft preventie een prioriteit.
Wat kunnen scholen, ouders en bedrijven doen?
Hier zijn enkele concrete stappen die kunnen worden genomen:
1. Signalen herkennen: Leer leerkrachten en ouders om de tekenen van pesten te identificeren, zoals prikkelbaarheid, angst of fysieke klachten.
2. Preventieprogramma’s: Scholen kunnen gebruik maken van programma’s zoals het KiVa-project of materialen van Child Focus om een pestvrije omgeving te creëren.
3. Open gesprekken bevorderen: Stimuleer een cultuur van openheid waarin slachtoffers zich veilig voelen om te praten en steun zoeken.
4. Juridische stappen: Ouders kunnen aangifte doen bij de politie en juridische stappen ondernemen tegen daders. Het verzamelen van bewijsmateriaal, zoals screenshots, is cruciaal in dit proces.
5. Professionele hulp inschakelen: Organisaties zoals Awel, Child Focus en het CLB bieden gratis en anonieme ondersteuning aan jongeren die met pesten of cyberpesten te maken hebben.
6. Technische oplossingen: Leer jongeren hoe ze privacyinstellingen kunnen beheren op sociale media en hoe ze ongepaste inhoud kunnen rapporteren.
Conclusie
Pesten en cyberpesten zijn een maatschappelijk probleem dat vraagt om een gezamenlijke inspanning van ouders, scholen, bedrijven en de overheid. Door preventie, sensibilisering en ondersteuning kunnen we een veilige omgeving creëren waarin jongeren zich vrij voelen om te groeien en zichzelf te zijn.
