Vandaag de dag gebruiken wereldwijd ruim zes miljard mensen een smartphone. Dat betekent dat bijna iedere wereldburger kan worden bereikt via social media.¹ Social-media-apps en websites brengen veel positiefs met zich mee: je kunt contact onderhouden met je dierbaren over de hele wereld, je kunt maatschappelijke bewegingen in gang zetten, gemarginaliseerde groepen hebben hier ruimte om zich te uiten en ze bieden een plek voor zelfexpressie. Maar heeft de tijd die je op social media doorbrengt een negatieve impact op je leven?

De geschiedenis van social media in vogelvlucht

Digitale communicatie bestaat eigenlijk al heel lang. In The Washington Post wordt Samuel Morse zelfs beschreven als ‘de echte uitvinder van social media’ vanwege zijn uitvinding van de morse-code.² Overmatig gebruik van sociale-netwerksites en apps is echter een meer recente kwestie.

Het begon als een beleving aan de desktop-pc, waarbij mensen via social-mediasites online contact konden leggen met familie, vrienden, collega’s en andere gelijkgestemden. Door de uitvinding van de smartphone, en daarmee de introductie van kwalitatief hoogwaardige camera’s op telefoons en snelle draadloze internetverbindingen, nam het gebruik van social media een vlucht en brachten mensen steeds meer tijd scrollend en swipend door.

En hoeveel mensen grijpen tegenwoordig niet onbewust naar hun smartphone zodra ze één seconde vrije tijd hebben of hebben het gevoel geamputeerd te zijn wanneer ze hun toestel niet binnen handbereik hebben?

Onderzoek naar verslaving aan social media

Social-mediaverslaving wordt beschreven als een psychologische verslaving waarbij iemand zich gedwongen voelt om zich te veel bezig te houden met social media en zo veel tijd aan social media besteedt dat andere aspecten van zijn of haar leven hieronder lijden.³

Onderzoekers van de Harvard University ontdekten dat het plaatsen van een bericht op social media vergelijkbaar is met het innemen van een verslavend middel, omdat hetzelfde deel van de hersenen hierbij wordt geactiveerd. Positieve sociale prikkels in de vorm van ‘likes’, ‘opmerkingen’ en berichten kunnen er ook voor zorgen dat je lichaam dopamine gaat aanmaken. Wanneer iemand een foto plaatst en positieve sociale feedback daarop ontvangt, wordt het brein gestimuleerd om dopamine aan te maken. Hiermee wordt in feite het plaatsen van berichten en foto’s beloond, waardoor de gewoonte om social media te gebruiken in stand blijft.⁴

Nomofobie (een afkorting die is afgeleid van de Engelse benaming ‘no-mobile-phone-phobia’) is de angst die veroorzaakt wordt doordat je geen mobiele telefoon tot je beschikking hebt.⁵ Professor Alter van de New York University constateerde dat 46 procent van de jongvolwassenen liever een gebroken arm of been had dan een defecte telefoon.⁶ En in een rapport dat is opgesteld in opdracht van de Bank of America staat bovendien dat 71 procent van de mensen een mobiele telefoon naast het bed heeft liggen,⁷ en dat sommige mensen zelfs in slaap vallen met hun telefoon in de hand!

Voordelen van minder social media gebruiken

De gemiddelde persoon kijkt net iets minder dan zeven uur per dag naar een scherm,⁸ en wereldwijd wordt gemiddeld 4,8 uur daarvan besteed aan social-media-apps op de smartphone.⁹ Het gebruik van social media minderen kan enorme voordelen opleveren, zoals:

• Betere relaties en minder eenzame gevoelens — Doordat social media je de mogelijkheid geven om met veel mensen tegelijkertijd in contact te staan, heb je in eerste instantie misschien het gevoel dat je omringd bent door vriendschappen, maar zijn die vriendschappen nu echt en waardevol? Als je minder gebruik maakt van social media, kun je net je misschien verwaarloosde offline relaties nieuw leven inblazen.
• Meer eigenwaarde — Door social media kunnen mensen zichzelf gaan vergelijken met anderen, bijvoorbeeld op het vlak van uiterlijk, prestaties en financiële of sociale status.
• Langer en beter slapen — Als je minder gehecht bent aan je telefoon, lukt het je waarschijnlijk om eerder naar bed te gaan. Daarnaast wordt je zo ook minder blootgesteld aan blauw licht, waardoor je lichaam ongestoord melatonine kan aanmaken, het hormoon dat ervoor zorgt dat je slaperig wordt.¹⁰
• Productiever op het werk — Als je je werkzaamheden minder vaak onderbreekt om op social media te kijken, kun je meer gefocust en aandachtiger werken en kun je creatieve blokkades sneller achter je laten.

Je hoeft social media niet helemaal opzij te zetten om te kunnen profiteren van deze voordelen. Als je van de ene op de andere dag ineens stopt met het gebruik van social media, kan dat op de korte termijn zelfs lijden tot angst en FOMO, Fear Of Missing Out, ofwel de angst om iets te missen. Als je iedere dag een half uur minder aan je apps besteedt of een week lang geen aandacht schenkt aan social media, kun je je welzijn echt een boost geven en krijg je de kans om even te resetten.^11,12

Hoe kan ik het beste social media loslaten en echt bijkomen?

• Breng je schermtijd per week geleidelijk terug.
• Maak plannen voor activiteiten waarbij je geen scherm nodig hebt.
• Schakel notificaties van social-media-apps uit.
• Stop met scrollen, start met bewegen! Word lichamelijk actiever en voel je weer één worden met de natuur.
• Doe een digitale detox.
• Breng een aantal uur per dag zonder technologie door en stel thuis een technologievrije zone in.

Ben je klaar voor de uitdaging?

Een maand zonder je favoriete social-media-apps kan je helpen om er op de lange termijn gezondere gewoontes op na te houden ten aanzien van social media. Ook zul je gaan merken dat je je hierdoor fysiek en mentaal veel beter gaat voelen. Lukt het jou om voor 30 dagen afscheid te nemen van social media? Doe mee aan het initiatief ‘Scroll-Free September’ dat binnenkort plaatsvindt.