Een goede mentale gezondheid is net als een goede lichamelijke gezondheid belangrijk voor het welzijn van de mens. De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) formuleert het als volgt: “De mentale gezondheid maakt integraal deel uit van de gezondheid. Er is geen gezondheid zonder mentale gezondheid.”¹ De mentale gezondheid van werknemers is dan ook cruciaal voor het succes van elke organisatie.

Prevalentie van mentale gezondheidsproblemen

Mentale gezondheidsproblemen komen overal ter wereld voor. Uit onderzoek blijkt dat een derde tot meer dan de helft van alle volwassenen ooit te maken krijgt met een aantoonbaar mentaal gezondheidsprobleem. Jaarlijks wordt zowat 20 percent (een op de vijf personen) geconfronteerd met een psychisch gezondheidsprobleem. Minder dan de helft van al wie kampt met een aantoonbaar mentaal gezondheidsprobleem, wordt behandeld (en in veel gebieden en landen ligt dat cijfer nog lager).^{2, 3, 4, 5, 6, 7, 8}

De meest voorkomende aantoonbare mentale gezondheidsproblemen zijn depressie en angststoornissen.

• Vóór de coronapandemie werd naar schatting 5 tot 10 procent van de bevolking ooit getroffen door depressie, met een hogere prevalentie in gebieden waar oorlog of armoede heerst.^{3, 4, 5}
• Vóór de coronapandemie werd naar schatting 4 tot 19 procent van de bevolking ooit getroffen door angststoornissen, zoals paniekstoornis, obsessieve-compulsieve stoornis (OCD), posttraumatische stressstoornis (PTSS), gegeneraliseerde angststoornis (GAD) en fobie.^{3, 4, 5}
• Suïcidaal gedrag, met inbegrip van zelfmoordgedachten, -plannen en -pogingen, komt voor bij 4 tot 6 procent van de bevolking (andere studies geven hogere cijfers aan).^{7, 9, 10}
• Aangezien stress, druggebruik, trauma, en rouw niet beschouwd worden als mentale gezondheidsproblemen, zijn ze niet opgenomen in deze cijfers. Toch tasten ze de mentale gezondheid aan en kunnen ze een negatieve impact hebben op ons functioneren.

Impact van de coronapandemie op onze mentale gezondheid

Er zijn aanwijzingen dat de disrupties, bezorgdheden en verliezen als gevolg van de coronapandemie de incidentie van heel wat mentale gezondheidsproblemen hebben verhoogd.

• Volgens een meta-analyse in mei 2021 van studies uitgevoerd in 2020 en 2021 bedroeg de wereldwijde prevalentie van depressie tijdens de pandemie naar schatting 28 procent en vertoonde 27 procent van de wereldbevolking symptomen van angststoornissen. Die cijfers liggen aanzienlijk hoger dan de resultaten van de onderzoeken naar de mentale gezondheid van de bevolking vóór de pandemie.⁸
• Mental Health America, een Amerikaanse belangenorganisatie, gaf aan dat in 2020 bijna dubbel zo veel mensen zijn online angstscreening invulden vergeleken met het jaar voordien, en dat het gebruik van zijn screeningtool voor depressie met 63 procent was gestegen.¹⁰
• Een CDC-studie stelde hoge percentages angststoornissen (37 procent) en depressie (30 procent) vast in de VS. Het onderzoek baseerde zich hiervoor op de gegevens van wekelijkse peilingen in het najaar van 2020.¹¹

Deze bevindingen zijn in overeenstemming met de vaststellingen van Workplace Options (WPO) bij het verlenen van EAP-diensten (Employee Assistance Programme) in 2020 en 2021. De vraag naar ondersteuning voor depressie en angst zijn spectaculair toegenomen in vergelijking met 2019 en eerdere jaren. Ook de vraag naar ondersteuning voor stress, rouw, verlies, trauma en druggebruik is gestegen.

Starr Guthrie, MSW, Specialty Team Clinical Case Manager bij WPO, bood leden dergelijke ondersteuning aan. “De mensen waren echt angstig”, zegt ze. “Aanvankelijk gingen de telefoontjes en vragen vooral over telewerk, isolement, bezorgdheid over familie en vrienden en de grote druk op het medisch personeel en de eerstelijnshulpverleners. Nadien ging het meer over de terugkeer naar kantoor en school en de gezondheidsrisico’s bij familie en vrienden door de nieuwe varianten van het virus. We boden ondersteuning aan personen die soms meerdere familieleden verloren hadden. En we hielpen ze met andere trauma’s die daar nog eens bovenop kwamen: natuurrampen, geweld, raciaal geweld enz. Door al die angst, dat verdriet, die stress en die trauma’s is de druk op de mentale gezondheid van de mensen alleen maar toegenomen.”

Impact van mentale gezondheid op organisaties

Hoewel mentale gezondheidsproblemen van werknemers vaak minder zichtbaar zijn dan lichamelijke problemen, kunnen ze een vergelijkbare impact hebben op organisaties. Werknemers die kampen met depressie, angststoornissen, rouw of overmatige stress, zijn meestal niet in staat om hun beste beentje voor te zetten op het werk. Als deze mentale gezondheidsproblemen niet worden aangepakt, kunnen ze een negatieve impact hebben op:

• de betrokkenheid
• de concentratie
• de communicatie met collega’s
• het energieniveau en de motivatie
• de fysieke mogelijkheden
• het absenteïsme

Mentale gezondheidsproblemen worden ook in verband gebracht met fysieke gezondheidsproblemen en kunnen de gezondheidszorgkosten voor de werkgever doen oplopen. Zo hebben onderzoekers een sterk verband in beide richtingen vastgesteld tussen depressie en zowel hartaandoeningen als diabetes.^{12, 13}

Gezien de gegevens over de prevalentie van mentale gezondheidsproblemen, wil dat zeggen dat een organisatie met 1000 werknemers steeds 200 of meer werknemers telt (misschien wel 400 tijdens de pandemie) met een aantoonbaar mentaal gezondheidsprobleem dat hun productiviteit aantast. Wellicht zal minder dan de helft daarvan zich laten behandelen.

Wat kunnen werkgevers doen?

Om de mentale gezondheid van werknemers te verbeteren en de productiviteit te verhogen kunnen werkgevers:

• de medewerkers bewust maken van de beschikbare ondersteuning op het vlak van mentale gezondheid, en in het bijzonder de EAP-programma’s;
• tools ter beschikking stellen van alle werknemers om na te gaan hoe het gesteld is met hun mentale gezondheid;
• managers leren om mentale gezondheidsproblemen te herkennen, zodat ze hun teamleden naar de juiste ondersteuning kunnen doorverwijzen;
• stressmanagementcursussen organiseren;
• werkpraktijken aanpakken die stress en andere mentale gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken bij de werknemers.